Oppositie

Bijna iedere bezoeker hier zal op het gebied van schaken wel eens van oppositie gehoord hebben. Niet iedereen zal bekend zijn met de verschillende vormen van oppositie: de verticale, horizontale en diagonale oppositie, de verre oppositie in dezelfde drie richtingen en de virtuele oppositie.
Heel kort samengevat komt het erop neer dat het hebben van de oppositie gunstig is, omdat hierdoor de vijandige koning moet wijken. De meest algemene vorm van de oppositie is de virtuele oppositie. Deze wordt bereikt als beide koningen op een veld van dezelfde kleur staan en dit de hoekpunten van een rechthoek zijn waarvan ook de andere hoekvelden deze kleur hebben.
Onderstaande partij is in 1851 te Londen gespeeld tussen Howard Staunton en Elijah Williams. Het is een zeer illustratieve partij voor dit begrip oppositie. Ten eerste doordat Staunton de partij waarschijnlijk niet verloren had als toendertijd de virtuele oppositie al bekende stof was geweest. Ten tweede omdat bij correct spel van wit de verschillende vormen van oppositie naadloos in elkaar overgaan.

Staunton - Williams (London 1851)

52. hxg5

1.e4 e6 2.d4 d5 3.exd5 exd5 De Franse ruilvariant

4.Pf3 Pf6 5.Ld3 Ld6 6.O-O O-O 7.Lg5 Lg4 8.c3 c5 9.dxc5 Lxc5 10.Pbd2 Pbd7 11.Dc2 Dc7 12.Lh4 Ld6 13.Lg3

( 13.h3 Lh5 is een beter alternatief voor wit, maar ik zal het commentaar op deze zetten proberen te beperken, omdat we met name geinteresseerd zijn in het eindspel. )

13... Pc5 14.Pd4 Lxg3 15.fxg3 Pxd3 16.Dxd3 Tfe8 17.Tae1 Lh5 18.Db5 a6 19.Da4 b5 20.Txe8+ Pxe8 21.Pxb5 Dc6 22.Dh4 axb5 23.Dxh5 Pf6 24.De5 Db6+ 25.Kh1 Txa2 26.Df5 De6 27.Db1 Ta8 28.Dd3 Dc6 29.Df5 De6 30.Dd3 Dc6 31.Pf3 Dc4 32.Dd1 Te8 33.Pd4 b4 34.Pf5 Te6 35.Df3 bxc3 36.bxc3 De4 37.h3 Dxf3 38.gxf3 Te2 39.Pd4 Td2 40.g4 g6 41.Ta1 Pd7 42.Ta8+ Kg7 43.Td8 Pe5 44.Txd5?

( Eerst moest het paard worden verjaagd 44.f4 Pd3 alvorens de pion te slaan. 45.Txd5 )

44... Pxf3 45.Pxf3 Txd5 46.Kg2 Tc5 47.Kg3 Txc3 48.h4 h5 49.g5 f6 50.Kf4 Txf3+ 51.Kxf3 fxg5 52.hxg5 Dit is remise, maar wit moet het erg zorgvuldig spelen 52...Kf7 53.Ke3 Ke6 54.Ke4! Wit heeft de oppositie.

54...Kd6 55.Kd4! Wit heeft wederom de oppositie, maar moet ook op een aantal andere zaken letten. Zo mag de Koning niet buiten het vierkant van de pion op h5 treden. 55...Kc6 56.Ke5??

Staunton besloot hier achter de g-pion aan te gaan, wat een ernstige fout bleek te zijn.

(De enige goede zet die resulteeert in remise is 56.Ke4!! en nu heeft Wit de diagonale oppositie. 56...Kb6 57.Kd4 Ka6
( 57... h4 zal Zwart ook niet helpen, omdat wit gewoon de pion op gaat halen: 58.Ke4 h3 59.Kf3 h2 60.Kg2 h1=D+ 61.Kxh1 Kc5 en nu blijft de witte koning tussen g2 en h3 heen en weer bewegen om pas op g3 te gaan staan zodra Zwart de pion slaat. 62.Kg2 Kd5 63.Kh3 Ke5 64.Kg2 Kf5 65.Kh3 Kxg5 66.Kg3 en Wit heeft de oppositie. )
58.Ke4 Virtuele oppositie 58...Kb5 59.Kd5 Horizontale oppositie 59...Ka4 60.Ke4 Verre oppositie 60...Kb4 61.Kd4 Kb3 62.Kd3 Kb2 63.Kd2 Kb1 64.Kd1 en de partij eindigt in remise. 64...Kb2 65.Kd2 Kb3 66.Kd3 Ka4 67.Ke4 Kb5 68.Kd5 Kb6 69.Kd4 Kc6 70.Ke4 Kd6 71.Kd4 en we hebben een heleboel opposities gezien die verhinderen dat Zwart de pion kon slaan. Na iedere zet van wit was er sprake van oppositie.)

56... Kc5! 57.Kf6 h4! en de zwarte koning staat buiten het vierkant, zodat de pion gewoon door kan lopen.
58.Kxg6 h3 59.Kf7 h2 60.g6 h1=D 61.g7 Dd5+ 62.Kf8 Df5+ 63.Ke8 Dg6+ 64.Kf8 Df6+ 65.Kg8 Kd6 66.Kh7 Df7 67.Kh8 Dh5+ 68.Kg8 Ke6 0-1